Rozdział 10.

Organizacja PRL i polski stalinizm.
(1945–1956)

str. 10

    Nowa władza chciała przede wszystkim pozyskać sobie młodzież i trzeba przyznać, że jej się to powiodło. Rozwinięto wśród młodych ludzi masowy entuzjazm pracy nad odbudową zniszczonego kraju i współzawodnictwo pracy przypominające rywalizację sportową. Zjednoczono wszystkie organizacje młodzieżowe i powstała w 1948 roku jednolita organizacja o nazwie ZMP (Związek Młodzieży Polskiej). Była to organizacja niezwykle dynamiczna i wszędobylska. „Zetempowcy” wyróżniali się szczególnie podczas masowych imprez, maszerując przy dźwięku orkiestry i pracując zawsze w organizacyjnych strojach – zielonych koszulach i czerwonych krawatach. ZMP stanowiła przybudówkę partii komunistycznej i żarliwie propagowała ideały komunistyczne, nawet zwalczając analfabetyzm na wsi i pomagając w pracach żniwnych. Na początku 1948 roku utworzona została masowa organizacja paramilitarna przeznaczona dla młodzieży w wieku 16–21 lat, która przysposabiała do zawodu, do służby wojskowej i krzewiła kulturę fizyczną. Była to Powszechna Organizacja „Służba Polsce”(SP) mająca objąć kształceniem młodzież, która nie uczęszczała już do szkoły. Powszechny obowiązek przysposobienia zawodowego obejmował naukę, wykonywanie pracy okresowej do 6 miesięcy oraz pracy dorywczej do 3 dni w miesiącu. Zwolnione były z tego niektóre osoby ze względu na stan zdrowia, jedyni żywiciele, osoby, które odbyły zasadniczą służbę wojskową, duchowni itp. Organizacja indoktrynowana była przez partię komunistyczną i jej młodzieżówkę ZMP.

 „SP” powiązana była organizacyjnie z wojskiem i przeszło przez nią kilka milionów młodych ludzi, przeważnie ze wsi. W 1949 do „SP” należało 1,2 miliona osób, które można było oglądać w latach 1948–1955 przy odbudowie Warszawy, na placach budowy Nowej Huty, przy osuszaniu Żuław, w kopalniach i kamieniołomach. Istniał tam podział na brygady, bataliony, hufce i drużyny, a junacy ubrani byli w charakterystyczne zielone mundury i furażerki na głowach. Powiatowe komendy „SP” prowadziły ewidencję młodzieży podlegającej powszechnemu obowiązkowi przysposobienia zawodowego, wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego. Potrzebne dane dostarczały im komendy gminne „SP”. Od 1953 roku zaczęto ograniczać liczbę hufców, brygad oraz pracowników i wprowadzono zaciąg ochotniczy junaków. W trzy lata po rozwiązaniu „SP”, w 1958 roku, następcą „SP” stały się Ochotnicze Hufce Pracy” (OHP), ale nie odegrały już takiej roli jak ich poprzedniczka.

Oprócz dokonanej już reformy rolnej i nacjonalizacji przemysłu, komuniści przejęli wkrótce prywatny dotąd handel, zwłaszcza hurtowy. Zrobiono to pod hasłem walki ze „spekulantami”, którzy „okradają” ludność miast i wsi, korzystając z powojennego braku artykułów spożywczych. Po wojnie był nieurodzaj i brakowało żywności, więc niektórzy prywatni pośrednicy chcieli się na tym wzbogacić zgodnie z regułami gospodarki wolnorynkowej. „Bitwa o handel” trwała w latach 1947–1949. Znacjonalizowany został wtedy cały handel hurtowy, powstawały sklepy państwowe i spółdzielcze, a w miejsce prywatnych zakładów rzemieślniczych powstawały spółdzielnie krawieckie, szewskie itp. W miastach powstawały sklepy pod skrótami MHD (Miejski Handel Detaliczny) i PDT (Państwowy Dom Towarowy), na wsi zaś powstawały placówki „ GS” (Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”) zwane potocznie „Geesami”. Ceny na wszystkie artykuły ustalał odtąd rząd, dokonując podwyżek lub rzadziej obniżek i biorąc na siebie pełną odpowiedzialność za sytuację na rynku. Aby uderzyć jeszcze dodatkowo w „spekulantów” przeprowadzono w 1950 roku wymianę złotego w proporcji 100:3 dla płac i cen oraz 100:1 dla gotówki, wyznaczając bardzo krótki czas na wymianę pieniędzy – od 30 października do 8 listopada 1950 roku.

11. Sadzenie kartofli 1965 r. (w.pl: Galeria / Stare Dzieje)

W okolicach Wójcina tylko na krótko otwarto niektóre prywatne sklepy, bo zamiast „prywatnej inicjatywy” – pojawił się uspołeczniony handel i usługi, a pierwszoplanową pozycję uzyskała rychło wspomniana już „GS”. Z czasem przekształciła się ona w prawdziwą firmę „gigant”, która całkowicie zmonopolizowała wszelką działalność na wsi polskiej. Była to masowa organizacja spółdzielczości rolniczej, która założona została w 1948 roku i obejmowała z czasem coraz to różne typy spółdzielni, w 1980 roku zrzeszając już 4,4 miliony członków w skali kraju. Podstawowym jej ogniwem były Gminne Spółdzielnie „Samopomoc Chłopska”, których działalność gospodarcza obejmowała zaopatrywanie ludności wiejskiej w artykuły konsumpcyjne i podstawowe środki produkcji, świadczenie usług, skup produktów rolnych itd. Działalność ta realizowana była w dziesiątkach tysięcy sklepów, tysiącach restauracji i barów, punktów usługowych, składów i magazynów, punktów skupu zwierząt rzeźnych, skupu zbóż itd. „GS” prowadziła również działalność produkcyjną w tysiącach zakładów (piekarnie, masarnie, rzeźnie, rozlewnie piwa, wytwórnie napojów bezalkoholowych itp.) oraz prowadziła działalność oświatowo – wychowawczą we własnych szkołach zawodowych. Istniało kilka tysięcy ośrodków „Nowoczesnej Gospodyni”, klubów rolnika, klubów młodych rolników, zespołów artystycznych i innych.  Placówki „GS” przyczyniły się też pośrednio do upadku rozwiniętego kiedyś rzemiosła wiejskiego, upadały kuźnie i młyny. Dość długo trzymał się jednak młyn wójciński.  W czasach przedwojennych była to własność niemieckiej rodziny o nazwisku Janta (Jojte), która wybudowała nowy drewniany młyn w 1920 roku. Po wojnie Jantowie uciekli do Byczyny, a potem ślad po nich zaginął. Nowym właścicielem młyna został repatriant „zza Buga” o nazwisku Homza. Pochodził on z młyńskiej osady Brodowo położonej nad Sułą, lewym dopływie Dniepru, a młyn wójciński dostał jako rekompensatę za mienie pozostawione na wschodzie (JMD 65). W 1947 roku pierwszym prezesem wójcińskiego GS został Bolesław Kostrzewa. Siedziba znajdowała się w zaadaptowanym budynku na drodze do Łubnic, a biura w „w rynku” koło kościoła (w.pl). „GS” dotrwały aż do połowy lat dziewięćdziesiątych, kiedy poszczególne punkty sprywatyzowano, a gospody i bary „Geesowskie” poznikały. 

Przeprowadzone przez komunistów trzy podstawowe reformy gospodarcze (rolna, przemysłu i handlu) legły u podstaw gospodarki Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (PRL), bo tak zmieniono nazwę państwa z Rzeczpospolitej Polskiej w konstytucji lipcowej z 1952 roku. W konstytucji tej kokietowano chłopów i robotników:

„W Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej władza należy do ludu pracującego miast i wsi”.

Pod szczególną obronę brała konstytucja różne formy własności społecznej (państwowa i spółdzielcza), a jednym z głównych zadań państwa miało być ograniczenie, wypieranie i likwidacja klas społecznych żyjących „z wyzysku robotników i chłopów”.