top_banner
Wojcin czasy PRL 1945-1956

Rozdział 10.

Organizacja PRL i polski stalinizm.
(1945–1956)

str. 2

   Od końca stycznia 1945 roku, za oddalającym się na zachód frontem, władzę w Wójcinie i okolicy przejmowały radzieckie komendantury wojenne. Na mocy porozumienia zawartego między PKWN a Stalinem – komendantury te przekazywały stopniowo władzę cywilną na tyłach frontu przedstawicielstwom Krajowej Rady Narodowej (KRN). Ten okres „dwuwładzy” trwał praktycznie przez wiele miesięcy 1945 roku, co pozwalało na okrzepnięcie nowych rządów w Polsce. Od lipca zaczęto stopniowo likwidować większość komendantur wojennych.  Ten okres „dwuwładzy” istniał w niektórych miejscach dłużej, zwłaszcza na Ziemiach Odzyskanych i na szlakach komunikacyjnych, łączących radzieckie jednostki wojskowe znajdujące się we wschodnich Niemczech z ZSRR. Do 9 lipca 1945 roku pozostały jeszcze takie komendy w 40 miejscowościach, ale nie było wśród nich już miasta Wielunia. W wielu miejscach na Ziemiach Odzyskanych pozostały też różnej liczebności grupy czerwonoarmistów, zajmujące się nadzorowaniem mienia zdobytego w wyniku wojny, które było traktowane jako łupy wojenne. Systematycznie, w sposób zorganizowany, majątek ten wywożono w głąb Rosji. Demontowano prawie wszystko co się dało, w szczególności maszyny i urządzenia, pędzono także na wschód tysiące krów z terenów zajętych przez Armię Czerwoną. 

  W powiecie wieluńskim w pierwszych powojennych miesiącach faktyczną władzę w powiecie sprawowali radzieccy komendanci wojenni miasta i powiatu: major Sokołow i kapitan Leontiew, a ze strony polskiej kapitan Pik „okrutny komendant” UB. Pierwszym starostą powiatowym został Bolesław Galiński, nauczyciel z Czastar, a przewodniczącym Rady Powiatowej – Wincenty Baranowski z Wydrzyna. Wójtem gminy z siedzibą w Łubnicach został, znany ze swej działalności podziemnej w czasach okupacji Antoni Glapa, sekretarzem – Krystek, biuro meldunkowe prowadził Maciejewski (JMD 145), a tymczasowym komendantem Milicji Obywatelskiej został Antoni Hadryś. W Goli, która znajdowała się pod opieką radzieckiego administratora wojskowego z siedzibą w Gołkowicach, dla ochrony ludzi i mienia utworzono społeczny posterunek Milicji Obywatelskiej składający się z 12 ochotników (Del 55). Broń i sprzęt dostarczył im radziecki administrator, na rękawach nosili biało – czerwone opaski. Nie wiadomo jak to wyglądało w Wójcinie i w Łubnicach, oczywiście poza wspomnianym już tymczasowym komendantem. Społeczne posterunki rozwiązano, kiedy powstał etatowy posterunek Milicji Obywatelskiej w Bolesławcu, obejmujący gminę Bolesławiec oraz Wójcin i Andrzejów. Jak widać posterunki MO w okolicy Wójcina nie pokrywały się początkowo z podziałem administracyjnym?
 
Jak wyglądała organizacja władzy komunistycznej?
    Po drugiej wojnie światowej przywrócono przedwojenny podział administracyjny, tzn. przywrócono województwo łódzkie, powiat Wieluń i gminę Dzietrzkowice z siedzibą w Łubnicach. Do gminy Dzietrzkowice należało 9 gromad, w tym Wójcin. Początkowo powojenne władze opierały się na przedwojennej konstytucji z marca 1921 roku, a potem już na konstytucji PRL z lipca 1952 roku. W rzeczywistości jednak faktyczna władza nie należała do organów konstytucyjnych, lecz do gremiów partyjnych, które przez swych członków w Sejmie, rządzie i organach terenowych kontrolowały i ukierunkowywały działalność organów państwowych. Komitet Centralny PZPR był partyjnym odpowiednikiem Sejmu, a komitety wojewódzkie i powiatowe partii kontrolowały działalność wojewódzkich i powiatowych rad narodowych. Sekretarze komitetów mieli pod swym nadzorem ministrów i organy wykonawcze władz terenowych. A na co dzień nad tym wszystkim czuwało Biuro Polityczne Komitetu Centralnego z pierwszym sekretarzem na czele. Faktycznie więc najważniejszą osobą w państwach komunistycznych był właśnie ów pierwszy sekretarz. System wyborczy, który istniał w PRL był tak skonstruowany, że zawsze posłowie komunistyczni mieli zagwarantowaną większość w Sejmie, w którym wcielali w życie decyzje władz partyjnych. Tak było też w innych kolegialnych organach państwowych i terenowych. „Wiodącą rolę PZPR” w państwie wpisano do konstytucji dopiero po nowelizacji w roku 1976. Partie sojusznicze komunistów, a właściwie „satelickie”, czyli Zjednoczone Stronnictwo Ludowe (1949) i Stronnictwo Demokratyczne, odgrywały drugorzędną rolę. Miały one swoich przedstawicieli w Sejmie i Radzie Państwa (teoretyczny kolegialny „prezydent”), a członek ZSL był z reguły marszałkiem sejmu (Władysław Kowalski, Czesław Wycech, Dyzma Gałaj, Stanisław Gucwa, Roman Malinowski, Mikołaj Kozakiewicz). Przez cały okres PRL istniał system „nomenklatury partyjnej”, co oznaczało, że wszystkie kierownicze funkcje w państwie i w zakładach pracy należały do gestii sekretarzy komitetów partyjnych odpowiedniego szczebla, które osadzały je członkami PZPR. Dla bezpartyjnych nie było tam miejsca, dopiero pod koniec PRL trafiały się takie pojedyncze przypadki, np. przedsiębiorca Mieczysław Wilczek został ministrem przemysłu w rządzie M. Rakowskiego w końcu lat osiemdziesiątych (1988–89).

  Przyjrzymy się teraz organizacji władzy na najniższym szczeblu. W latach 50–tych zaczęto wprowadzać zmiany w organizacji sieci administracyjnej. W marcu 1950 roku zlikwidowano zarządy gmin i wprowadzono Prezydia Gminnych Rad Narodowych. We wrześniu 1953 roku zmieniona została nazwa gminy z Dzietrzkowice na Łubnice, ale już w następnym roku całkowicie zlikwidowano gminy.  Gmina Łubnice rozpadła się wtedy na 3 równorzędne gromady: Dzietrzkowice, Łubnice i Wójcin, a każda z nich składała się z kilku wsi. Gromada Wójcin miała 3 miejscowości: Wójcin, Andrzejów, Gola. Urząd wójta uległ w ogóle likwidacji i w to miejsce pojawił się Przewodniczący Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej. W Wójcinie takimi Przewodniczącymi byli w latach 1954–1973 kolejno Wacław Kurowski (do 1963) i Henryk Wydmuch (w.pl).

Gromadzka Rada Narodowa w Wójcinie

2. GRN z 1960 roku (w.pl: Galeria / Stare Dzieje)

W tym samym roku utworzono też nowy powiat – Wieruszów, a w nim znalazło się 16 gromad, m.in.: Wójcin, Bolesławiec, Łubnice, Żdżary. W latach 1973–75 przeprowadzono kolejną reformę administracyjną. Najpierw przywrócono znowu gminę, ale na jej czele postawiono naczelnika, a nie wójta. Pierwszym naczelnikiem gminy został Mieczysław Miś (JMŁ 89). W tym samym czasie powstały też Komitety Gminne PZPR i ZSL – z sekretarzami, prezesami i instruktorami.  W niektórych wsiach były już POP PZPR i Koła ZSL. Pierwsza Gminna Rada Narodowa składała się z 49 dotychczasowych radnych, pochodzących z trzech gromadzkich rad narodowych (Łubnice, Dzietrzkowice i Wójcin), a jej przewodniczącym wybrany został wtedy Władysław Piasta, radny z Wójcina (JMŁ 90).

 

Copyright © by Andrzej Głąb Wójcin 2009 - 2024.
Strona wykorzystuje pliki cockies do monitorowania i obsługi więcej