Rozdział 10.
Organizacja PRL i polski stalinizm.
(1945–1956)Pojęcie PRL. – Jałta i nowe położenie geopolityczne Polski.
– Komendantury wojenne. – Nowa organizacja państwa i administracji terenowej.
– Problemy Kościoła. – Reformy szkolnictwa i treści nauczania. – Trudne powroty.
– OSP. – Podziemie zbrojne. – Reforma rolna. – Trudne decyzje polityczne.
– Nowe perspektywy zatrudnienia. – ZMP i SP. – Rola GS.
– Polska „wielka czystka”. – PGR i Spółdzielnie Produkcyjne.str. 1
1. Nad Prosną. Okolice Wójcina (w.pl: Galeria / Przyroda)
„Polska Ludowa” – to potoczna nazwa państwa polskiego w czasach rządów komunistycznych, czyli w latach 1944–1989. W rzeczywistości państwo polskie do czasu uchwalenia konstytucji lipcowej w 1952 roku nosiło przedwojenną nazwę Rzeczpospolita Polska, a od 22 lipca 1952 roku – Polska Rzeczpospolita Ludowa (PRL) . Istnieje też potoczna tendencja do nazywania całego czterdziestopięciolecia „władzy ludowej” – okresem PRL. Największym świętem państwowym w tych czasach było „Święto Odrodzenia Polski” obchodzone 22 lipca na pamiątkę rocznicy Manifestu PKWN (1944) i uchwalenia konstytucji lipcowej (1952).
Kolejna zmiana nazwy państwa miała miejsce 29 grudnia 1989 roku, kiedy to sejm wprowadził nowelizację konstytucji lipcowej, przywracając dawną nazwę państwa „Rzeczpospolita Polska”. Jednak w odczuciu społecznym „III Rzeczpospolita”, jak zwykło się numerować aktualną Rzeczpospolitą w odróżnieniu od międzywojennej (II) i szlacheckiej (I), zapoczątkowana została albo zwycięskimi dla opozycji solidarnościowej wyborami do „sejmu kontraktowego” 4 czerwca 1989 roku, albo od zatwierdzenia przez prezydenta rządu Tadeusza Mazowieckiego 12 września 1989 roku. Powstał wtedy pierwszy niekomunistyczny rząd w Europie środkowo–wschodniej od czasu zakończenia drugiej wojny światowej. Epoka PRL trwała, więc tylko 45 lat, ale kraj nasz znalazł się wówczas w epicentrum największego w nowoczesnej historii świata eksperymentu społeczno – gospodarczego i politycznego pod nazwą „komunizm”. Eksperyment ten zakończył się niepowodzeniem, a komunizm okazał się największym mitem XX stulecia i utopią gospodarczą. Okres PRL wyróżniał się tak bardzo niezwykłymi rozwiązaniami w każdej niemal dziedzinie funkcjonowania państwa, że z dzisiejszego punktu widzenia mogą wydawać się one nawet „egzotyczne”. Opisywanie dziejów Wójcina wymaga więc obszernych komentarzy z historii Polski, zwłaszcza z polityki rolnej ówczesnych władz, inaczej młode pokolenie mieszkańców Wójcina nie zrozumiałoby tego, w jak specyficznych okolicznościach upływało życie ich przodków.
W drugiej wojnie światowej zwyciężyła koalicja antyfaszystowska kierowana przez Wielką Trójkę: Stany Zjednoczone, Wielką Brytanię i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. Wielka Trójka wyznaczyła nie tylko nowe granice Polski, ale określiła również nazwę oraz ustaliła skład pierwszego powojennego rządu polskiego jako „Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej” (TRJN). Polskę przesunięto na mapie ze wschodu na zachód w granice między środkowym Bugiem a Odrą i Nysą Łużycką ze Szczecinem i Świnoujściem (leżą za Odrą).
Mocarstwa zachodnie początkowo nie zgadzały się na tak dalekie przesunięcie polskich granic na zachód (Szczecin, Wrocław) i wywalczyły zapis, że ostateczny kształt zachodniej granicy Polski zostanie ustalony na konferencji pokojowej z Niemcami, ale równocześnie nakazano całkowite przesiedlenie ludności niemieckiej z ziem przyznanych Polsce. Późniejsza rywalizacja między mocarstwami spowodowała, że taka konferencja z Niemcami nigdy się nie odbyła, a jedynym gwarantem zachodniej granicy Polski został na długie lata tylko ZSRR. Ułatwiało to Moskwie uzależnianie kolejnych rządów Polski, ponieważ Ziemie Odzyskane stały się czymś w rodzaju „zakładnika” w stosunkach radziecko – polskich i czynnikiem wymuszającym lojalność państwa polskiego w stosunku do potężnego sąsiada, którego strefę wpływów ustaliła w Jałcie Wielka Trójka – na linii Łaby. Tworzony przez przedstawicieli Wielkiej Trójki TRJN miał składać się z członków aktualnie sprawującego w kraju władzę rządu komunistycznego, składającego się z komunistów i ich sojuszników oraz z tych przedstawicieli obozu tzw. rządu londyńskiego, którzy respektowali stanowisko wielkich mocarstw w sprawie wschodniej granicy Polski na linii środkowego Bugu. Utworzony przez mocarstwa rząd powstał 28 czerwca 1945 roku, ale aż 75% resortów przypadło w nim komunistom i ich sojusznikom, taki sam procent miejsc zachowali też komuniści i ich satelici w Krajowej Radzie Narodowej (KRN), parlamencie polskim do roku 1947. Senior polskiego ruchu ludowego, Wincenty Witos, został powołany do KRN, ale nie zdołał objąć funkcji jej wiceprzewodniczącego, ani funkcji I prezesa PSL, ponieważ ciężko schorowany – zmarł niebawem w końcu października 1945 roku. Do 4 partii stanowiących dotąd KRN (Polska Partia Robotnicza, Stronnictwo Ludowe, Polska Partia Socjalistyczna, Stronnictwo Demokratyczne) doszły jeszcze dwie partie z obozu londyńskiego: Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL) Mikołajczyka i chadeckie Stronnictwo Pracy. W październiku 1946 roku w KRN (444 posłów) było 62 posłów z SL i 57 – z PSL. Nie otrzymały statusu legalności, mimo zabiegów, Stronnictwo Narodowe (endecja) i PPS WRN (prolondyńska). Niedawny premier z Londynu, Stanisław Mikołajczyk, przywódca PSL, został w nowym rządzie wicepremierem oraz ministrem rolnictwa i reform rolnych, Czesław Wydech (PSL) – ministrem oświaty, Władysław Kowalski (SL) – ministrem kultury i sztuki, Franciszek Litwin(SL) – ministrem zdrowia, a Mieczysław Thugutt (SL) – ministrem poczt i telegrafów (zastąpił go w 1946 r. Józef Putek z SL). TRJN został uznany przez wszystkie państwa Wielkiej Koalicji, a istniejący jeszcze rząd polski w Londynie stracił takie uznanie. Równocześnie musiały się rozwiązać struktury krajowe polskiego państwa podziemnego: Rada Jedności Narodowej (RJN, parlament), Delegatura Rządu na Kraj i Delegatura Polskich Sił Zbrojnych (Armia Krajowa rozwiązana została jeszcze w styczniu 1945 roku).
W tym samym czasie, kiedy powstawał TRJN, w Moskwie odbył się słynny „Proces szesnastu”. Objął on aresztowanych przez NKWD przywódców polskiego państwa podziemnego w czasach okupacji: Delegata Rządu na Kraj, przewodniczącego RJN, liderów partii wchodzących w skład podziemnego parlamentu oraz ostatniego komendanta AK. Radziecki sąd wojskowy oskarżał ich o utrzymywanie uzbrojonych oddziałów na tyłach armii radzieckiej oraz terror i dywersję wymierzoną przeciwko armii należącej do koalicji antyhitlerowskiej. Wyroki zapadły na tydzień przed powołaniem TRJN, a świat milczał. Był to wyraźny sygnał dla wszystkich tych, którzy łudzili się jeszcze co do tego, że może uda się przy pomocy krajów Zachodu i drogą powstania zbrojnego obalić rządy komunistów w Polsce i odebrać im władzę.
Strona wykorzystuje pliki cockies do monitorowania i obsługi więcej