Dane z Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie

Str. 6

Urzędy w m. Gola
1) Urząd Celny II-giej klasy : kierownikiem jest Matuszewski Stanisław podkomisarz skarbowy, załącznik nr 2.
2) Wartownia Posterunku Policji Państwowej, należąca do Posterunku P.P w Bolesławcu, Komendantem wartowni jest posterunkowy Grocholecki Walenty, załącznik nr 3.
3) Jednoklasowa – czterooddziałowa szkoła powszechna, do której uczęszcza 44 dzieci, kierownikiem której jest nauczyciel Misiak Wiktor, załącznik nr 4.
Na terenie wsi Gola nie ma żadnego połączenia komunikacyjnego z powodu braku dróg. Do wsi prowadzą drogi od Chróścina i Wójcina piaszczyste, komunikacja kołowa ciężka. Po drodze Wójcin – Gola prowadzi linia telefoniczna dwuprzewodowa do miejscowej placówki i wartowni Policji Państwowej.

Główne zajęcie mieszkańców wsi Gola.
Głównym zajęciem mieszkańców wsi Gola jest rolnictwo. Ludność miejscowa w połowie, w porze letniej zarobkuje po stronie niemieckiej w majątku Gołkowice i innych folwarkach w Niemczech, natomiast część wyjeżdża na emigrację do Francji.
We wsi jest 35 samodzielnych gospodarzy i 3 sklepikarzy, innych warsztatów pracy w Goli nie ma. Ludzie żyją na niskim poziomie, gdyż zbiory nie wystarczają na dostateczne utrzymanie rodzin, która zmuszona jest szukać zarobków w Niemczech i innych krajach.
Rolnictwo i hodowla na terenie wsi stoi na niskim poziomie, ponieważ mało się interesują tym co polskie, a chwalą tylko niemieckie i sute niemieckie zarobki.
Życie organizacyjne na terenie wsi prawie nie istnieje, ponieważ są różne opory i tarcia pomiędzy radą gromadzką z jednej, oraz majątkiem Gola z drugiej strony.
Ludzie wsi Gola tradycyjnie przywykli do przemytnictwa, uprawialiby ten proceder, na przeszkodzie stoi jednak Straż Graniczna, gdzie w drobnych ilościach stara się nabywać i zaopatrywać w towary niemieckie, droga legalną.

Zakłady handlowe.
Na terenie wsi Gola znajdują się 3 sklepy i to:
1) Sklep kolonialny Żurka Stanisława
2) Sklep kolonialny i rzeźnictwo Hoffmana Józefa
3) Rzeźnictwo Mendla Mariana
Sklepy kolonialne zaopatrują ludzi we wszystkie potrzebne artykuły spożywcze. Załącznik nr 5,6 i 7.

Stopień zamożności.
Na terenie wsi Gola znajdują się tylko 3 gospodarstwa samowystarczalne, to jest: Mączka Mikołaj, Mączka Walenty i Musiałek Szymon, którzy to mają ponad 8 hektarów ziemi, resztę gospodarstw nie jest w stanie dać dostateczne utrzymanie, 13 rodzin jest które posiadają tylko własne domy bez ziemi, zaś 14 rodzin jest tylko na lokatornym.

Związki i stowarzyszenia.
Na terenie wsi Gola istnieje Ochotnicza Straż Pożarna o następującym składzie:
1) Wilczyński Walenty – prezes
2) Trzepka Władysław – naczelnik
3) Piasta Oktaw – sekretarz
4) Pędrak Franciszek – gospodarz
5) Seweryn Piotr – skarbnik

Członkowie zarządu:
1) Musiałek Walenty i Mączka Michał

Komisja rewizyjna:
1) Matuszewski Stanisław – przewodniczący
2) Żurek Stanisław – członek
3) Hofman Edward – członek

Członkowie czynni:
1) Gwizdek Jan – zastępca naczelnika
2) Dziekan Franciszek
3) Gwizdek Stefan
4) Mączka Leon
5) Mączka Józef
6) Musiałek Stefan
7) Obersztyn Walenty
8) Piasta Oktaw
9) Piasta Leon
10) Piasta Wacław
11) Hoffman Edward
12) Hofman Józef
13) Musiałek Antoni

Związków i stowarzyszeń niemieckich na terenie placówki nie ma.

Kontakty mieszkańców pogranicza z przedpolem.
Mieszkańcy wsi Gola mają stały kontakt z Niemcami, ponieważ chodzą stale do pracy do przygranicznych gospodarzy i dworów. Kontakty mieszkańców z przedpola.
1) Kloze Morfin z m. Pitschen (Byczyna) przychodzi co tydzień w celu zakupu drobiu 2) Wilczek Robert z m. Pitschen również co tydzień przychodzi po drób 3) Nowak Regina z Pitschen przychodzi do matki zamieszkałej w Chróścinie dwa razy na miesiąc. Wszyscy na podstawie przepustek granicznych niemieckich.

Majątek prywatny „Gola”.
Majątek prywatny „Gola” o powierzchni 112 mórg ziemi lekkiej piaszczystej, należy do wspólnej własności Jana i Wandy Górkiewiczów. W majątku tym służba składa się z jednego parobka, jednego pastucha i dwóch służących.
Z powyższego Górkiewicz obrabia 28 mórg, resztę zaś ziemi dzierżawi miejscowej ludności bez ziemi i małorolnej. Za dzierżawę pobiera 40 zł za ziemię rocznie, zaś łąkę 160 zł rocznie.
Na inwentarz majątku składają się: jedna para koni, cztery krowy oraz kilka sztuk trzody chlewnej i drobiu.
Niezależnie od zabudowań majątku położonego w północnej części wylotu wsi Gola, jest właścicielem budynku w którym mieści się Urząd Celny i sklep rzeźnicki i kolonialny Hofmana, budynku w którym mieści się publiczna szkoła powszechna, oraz sklep kolonialny Żurka Stanisława.
Roczny dochód z dzierżawy domów i ziemi wynosi przeszło 5000 zł. Patrz załącznik nr 20.

Osada Chróścin – Schronisko. (Zamek Łopuchina)
Schronisko położone na pododcinku placówki Gola należy do wsi Chróścin, gminy Chotynin, powiatu Wieluń. Schronisko położone jest na terenie leśnictwa Państwowego w Koziołku i wydzierżawione przez Wydział Powiatowy w Wieluniu. Kierowniczką schroniska jest p. Podgórecka pochodząca z Wielunia, ochroniarką (Zadwornicka?) Kazimiera pochodząca z Dąbrowy Górniczej, służącą jest Mendlówna Helena z Goli, zaś kucharką Chmielewska Marianna z Goli, służący – parobek.
W schronisku jest umieszczone 39 dzieci w wieku od roku do lat 14. W porze letniej urządzane są kolonie letnie dla dzieci Ziemi Wieluńskiej i z Niemiec, ponad 200 dzieci w dwóch okresach po 4-ry tygodnie. Do schroniska przyległy jest park o powierzchni 16 mórg, w tym 4 morgi ogrodu.

Kolonia Ladomierz.
Ladomierz należy do gminy Dzietrzkowice, powiat Wieluń. Jest kolonią należącą do wsi Andrzejów. Ladomierz nie posiada sołtysa ani Rady gromadzkiej, należy do parafii w Wójcinie. Kolonia ta posiada 13 gospodarstw rolnych od 6 - 28 morgów. Powyżej 20 mórg posiadają: Mendel Szymon i Brząkała Teodor. Zabudowania w większości kryte słomą. Przez Ladomierz prowadzi droga utrzymana szerokości 8 metrów od szosy Wójcin – Bolesławiec do szosy Chróścin – Bolesławiec. Ladomierz należy do Posterunku Policji Państwowej w Bolesławcu, odległość 3,5 km, do Urzędu Celnego w Goli odległość 3 km. Do Agencji Pocztowej w Wójcinie 1,5 km. Do stacji kolejowej Czastary 14 km. Do Sądu Grodzkiego w Wieluniu 29 km. Do Urzędu Parafialnego w Wójcinie odległość 1,5 km.


Opis topograficzny terenu.
Teren kolonii Ladomierz jest równy, gleby 1-szej klasy, położony od strony południowej przy szosie Wójcin – Bolesławiec.

Budynek SG i wartowni Policji Państwowej, Gola 1937 r.

Placówka Straży Granicznej w Goli

II Analiza granicy.
Opis linii granicznej

Linia graniczna biegnie rzeką graniczną Prosną jednak ma pewne odchylenia, a mianowicie:
przy Kam. Gran. Nr 005 linia graniczna biegnie za rzeką Prosną na przestrzeni 20 metrów i głębokości 5 metrów, o powierzchni 75 m2 gdzie umieszczony jest Kam. Gran. 005.
Następne odchylenie jest od Kam. Gran. Nr 006/2 do 006/3 na przestrzeni 250 metrów gdzie linia graniczna przecina odnogę rzeki granicznej Prosna. Obszar ten wynosi ? mórg. Dalsze odchylenia są przy Kam. Gran. Nr 008 na przestrzeni 100 metrów i głębokości 15 metrów (okopowanie przekopanym?) rowem o szerokości 2 metrów, na drugim kawałku od strony wschodniej umieszczony jest Kam. Gran. 008.
Przy Kam. Gran. 004/1 zbudowana jest śluza niemiecka na której to bieg rzeki granicznej Prosny jest wstrzymywany i podniesiony o jeden metr. Śluza ta służy do nawadniania stawów rybnych w Kostowie (Kostau) w Niemczech.
Rzeka graniczna Prosna ma swój bieg w nizinie w której po obu stronach są łąki szerokości 150 metrów do pól ornych. Łąki te są podmokłe i przy większym stanie wody zalewane na całej przestrzeni od strony wschodniej torfowiska.
Odcinek placówki rozpoczyna się od Kam. Gran. 003/2 i kończy się przy Kam. Gran. 008/2.

Opis przejść granicznych.
Na terenie odcinka placówki jest jeden Urząd Celny II-giej klasy, przy drodze celnej, 15 metrów od linii granicznej. W odległości 200 metrów od linii granicznej mieści się niemiecki Urząd Celny o stanie osobowym jednego urzędnika którego nazwisko jest – Kliszczymski. Frekwencja dzienna na drodze celnej Gola – Gołkowice 30 osób, furmanek 5 ze strony polskiej w celu przywozu chrustu i charpiny którą ludność polska otrzymuje bezpłatnie po stronie niemieckiej z lasów dóbr Gołkowice – Neudorf.
Kontrolę paszportową wykonuje Policja Państwowa z Posterunku P.P w Bolesławcu, w porze letniej od godz. 8 – 12 i od 14 – 18.
Natomiast w porze zimowej od godz. 8 – 12 i od 13 – 17.
W niedzielę i święta od godz. 8 – 10.
Frekwencja dzienna to 30 osób w celu zbierania chrustu po stronie niemieckiej za przepustkami z miejscowości Gola, Wójcin i Chróścin, oraz 70 osób do pracy rolnej.

III Osiedla.
Osiedlem znajdującym się przy samej granicy jest m. Gola która liczy 490 mieszkańców, wszystkich wyznania rzymsko – katolickiego za wyjątkiem 3-ch rodzin wyznania ewangelicko – augsburskiego.

Artykuły pierwszej potrzeby ludność wsi Gola zaopatruje się na miejscu, zaś w inne artykuły w miasteczku Bolesławiec oddalonego o 6 kilometrów. Najbliższym miasteczkiem po stronie niemieckiej jest miasto Pitschen (Byczyna) oddalona o 4 kilometry.

Sposoby i podstępy przemytnicze.
Mieszkańcy wsi Gola przylegającej do linii granicznej korzystają prawie wszyscy z przepustek granicznych, mają możliwość więc uprawiania drobnego przemytu drogą legalną przez Urząd Celny.
Ze względu na to że zabudowania gospodarzy niemieckich rozrzucone są na całym przedpolu odcinka placówki Gola, dlatego miejscowi przemytnicy mają możliwości przechowywania towarów zakupionych w głębi Niemiec a przeznaczonych na przemyt do Polski.
Mieszkańcy przedpola współdziałają i pomagają pod każdym względem przemytnikom. Zdarzały się wypadki w których nawet obywatele niemieccy przynosili sami towar przeznaczony na przemyt w umówiony czas i miejsce do linii granicznej:
w roku 1933 córka Wloki dostarczyła towar Dziekanowi Józefowi z Goli.
Dnia 30 IX 1933 r. przyniósł do granicy towar przeznaczony dla Brząkały Stefana mieszkańca wsi Gola w postaci sacharyny i naboi do floweru, oraz 16 I 1936 roku pomógł donieść do granicy towar Cichego Ambrożego syn Wloki – Hermann z przygranicznej wsi Piaski.
Przemyt we wszystkich wymienionych przypadkach został ujęty.

Przemytnictwo towarów do Polski na odcinku placówki Gola odbywa się wyłącznie w godzinach wieczornych, do chwili gdzie we wsi panuje największy ruch, jak zaopatrywanie się w wodę z rzeki granicznej, pojenie bydła itd.
Osoby które najwięcej współpracują z przemytnikami to: Major Karol z Piasków, Zygus Beata, rodzina Wloków i Janczyk Hermann również z przygranicznego osiedla po stronie niemieckiej Piaski.

Mieszkańcy z przedpola współpracują pod każdym względem, o czym świadczy następujący fakt: w miesiącu wrześniu 1937 roku Fridz Wloka z Piasków (las) popełnił samobójstwo przez utopienie się w wodzie, za to że pomagał ludności polskiej w przemycaniu dewiz (marek niemieckich) którą osoby przebywające nielegalnie w głębi Niemiec zarobione tam na robotach rolnych przesyłały na jego adres by ten przemycił je do Polski i doręczał je osobom wskazanym przez przesyłającego. Do Wloki tragicznego dnia przyjechała policja niemiecka w celu przesłuchania i dokonania rewizji w ślad za przekazami pocztowymi. Po tym Wloka przyznał się do przyjęcia 260 marek. Wlokę nastraszono że grozi mu 8 lat więzienia za przyjmowanie pieniędzy, dlatego po odjeździe policji targnął się na swoje życie.

Rybołówstwo na wodach granicznych.
Rybołówstwem na rzece granicznej Prosna po stronie polskiej trudnią się od kilku lat mieszkańcy wsi Gola : Witkowski Jakub i Dudek Jan którzy są już na dożywociu (emeryturze?) i zbywają swe połowy rybne w Wieluniu.
Po stronie niemieckiej rzeka graniczna Prosna nie jest wydzierżawiana i nie odbywają się połowy ryb.

Niniejsza strona jest nadal w fazie tworzenia, proszę o cierpliwość.