Rozdział 14.
Bibliografia. Aneksy.
Str. 4
5. R. Rosin, Słownik historyczno-geograficzny ziemi wieluńskiej w średnowieczu.
W słowniku tym znajdziemy zwięzłe informacje historyczne o miejscowościach ziemi wieluńskiej sięgające nawet poza średniowiecze (1564 r.)
Wójcin (1459, 1495 Woynczino, Woyczyn) 14 km SE od Wieruszowa.
1459 parafia (OW 1, 17); 1495 król zezwolił Pawłowi Balickiemu zapisać posag i wiano ż. Zofii na dobrach bolesł. i W. (MS 2, 478); 1499 par. W., adkt. Wiel. (Pat. 1958, 282); 1507 sołtys (ZW 1, 103); 1511 pow. wiel., 5 ł.; 1518 – 4 ł. (ŹD 212); 1520 kościół mur. ś. Katarzyny, patr. Król., 2 ł. pleb., dzies. snop. z folw. wartości ok. 5 grz. plebanowi, od młynarza i zagr. po 1 gr. Do par. W. włączono par. Żdżary (Ł 2, 143-144); 1522 szkoła (AC 3, 824, 827); 1522 do zamku bolesł., 27 kmieci z 1 karcz., grasowała zaraza; 1553–9 1/2 ł., 1 ł. sołt. (ŹD 304); 1564 do starostwa bolesł., 24 kmieci na 9 1/2 ł., czynsz po 1 fl. 6 gr i w naturze, 23 barcie, karczmarz miał 1 ł., płacił 4 grz., 6 zagr. Po 12 gr, 2 zagr. wolnych, 1 ł. sołt., robocizna 2 dni w tygodniu, młyn „Kosny” i „Woiczki” na Prośnie, borów na ½ mili (MKL 160-161), 1500- 23 wzmianki (AC 2, 1979, 1988); MS 3, 2652; 4, 1292,4295,12742).
Legenda do słownika:
OW = Archiwum Diecezjalne Włocławek
MS = Matricularum Regni Poloniae 2/ 478; 3/ 2652; 4/ 1292, 4295, 12742
Pat. = Archidiakonat wieluński w: Częstochowskie Wiadomości Diecezjalne, 1957/nr9, nr10
ŹD = Źródła Dziejowe, Polska w XVI w.pod wzgl. geog.- hist; Wlkp. T.2, wyd. A. Pawiński
ZW = AGAD Księgi sądowe ziemi wieluńskiej
AC = Acta Capitulorum. t.1-2, Ulanowski – t.3, 824,827; t.2, 1979, 1988
MKL = AGAD Metryka koronna lustracje woj. sieradzkiego 1564
6. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i krajów słowiańskich, t. XIII, wyd. pod red. Bronisława Chlebowskiego 1893 r. (hasło: Wójcin)
W., wś i os. młyn. nad rz. Prosną, stanowiącą tu granicę od Szląska, pow. wieluński, gm. Dzietrzkowice, par. Wójcin, odl. 20 w. od Wielunia.
Wś ma 118 dm, 1034 mk; os. 5 dm 48 mk; os. Kościelna 2 dm, 2 mk;
wś W. Poduchowny ma w dwu częściach 153 mk. W r. 1827 było 69 dm, 466 mk.
W r. 1891 folw. W. z attyn. Ludomierz rozl. mr. 430; gr. orn. i ogr. mr. 397, łąk mr. 22
nieuż. mr. 11; bud mr 6, drew 8. Wś W. os. 111, mr. 1348; Wś Gola os. 25, mr. 312.
Jest to dawna wś królewska, należąca do starostwa bolesławieckiego. Kościół paraf. p.w. św. Katarzyny, fundacyi królewskiej, powstał zapewne w XIV w., jakby można o tem wnosić z dość znacznej ilości apparatów i ksiąg, wymienionych w opisie z początku XVI w. Między innemi były tu dwa mszały a trzeci z antyfonami, psałterz pergaminowy, agenda drukowana dyecezyi wrocławskiej. Część kościoła od chóru i zakrystyi były murowane, tylna nawa z chórem drewniane z bali. Widocznie już wtedy rozszerzono pierwotną szczupłą budowlę. Pleban miał dwa łany, ogrody i plac. Folwark królewski dawał dziesięcinę wartości do 5 grzyw., a łany osiadłe meszne po korcu owsa i tyleż żyta, zaś młynarz i zagrodnicy po groszu (Łaski, LB, II, 143). Według lustracyi z r. 1564 było tu kmieci os. 24, łan 9 i 1/2, karczmarz, ogrodn. 6 z rolą i 2 bez roli, sołtys na 1 łanie, młyny dwa. Dochód wynosił zł 114 gr 18 den 10, z folw. zł 219 gr 10, z inwentarza zł 34 gr 22 (Lustr., V, 160). W r. 1831 przybudowano do presbiteryum nawę murowaną. Obecnie są tu cztery ołtarze; jeden z nich św. Bartłomieja, przeniesiony z kościoła w Żdżarach. Jeszcze w r. 1700, August II nadaje organiście rolę przewlekłowską. Później wieś przechodzi na własność prywatną. W. par., dek. wieluński, 2020 dusz. Br.Ch.
7. B. Baranowski, Z. Libiszowska, R. Rosin, Położenie chłopów u schyłku Rzeczypospolitej szlacheckiej (wybór tekstów źródłowych)
(Księgi Referendarskie, nr31, r.1777, k.1-2):
„ [...] Pozwani mniej zważając na prawo, dekreta, lustracje i dawne w starostwie tym praktykowane zwyczaje i robocizny, powodów poddanych naszych, popodwyższywszy czynsze i inne niezwyczajne postanowiwszy daniny, nad opis tychże praw i w królewszczyznach nigdy nie praktykowanych, ciężko agrawują, do nienależytych powinności, robót, czynszów, podróży i innych wymyślnych podatków powodów przynaglają i w samej rzeczy ustanowiwszy na każdego w szczególności poddanego niby po roli kmiecej i to jeszcze niezupełnej, z takowej że roli lubo by pozwanym nie więcej jak tylko dni pięć pojedynczo należało według lustracji millesimi sexcentesimi sexagesimi primi anni wolną jednak opcją poddanych, aby połowę tej pańszczyzny na czynsz, to jest złotych 25 obrócić mogli. Pozwani, zasadziwszy się na lustracji ostatniej tysiącznego siedemsetnego sześćdziesiątego piątego nad dawne zwyczaje i nigdy nie praktykowane ani żadnymi lustracjami dawnymi nie wypróbowane, robocizny rozkazują, bo po dni pięć dwojgiem kmieciów do roboty przymuszają, z połowy pańszczyzny czynszu po złotych pięćdziesiąt oddawać przynaglają, nadto do wywożenia drzewa z lasu tudzież do wywożenia po dni cztery mierzwy i lubo niektórzy kmiecie połowę pańszczyzny opłacając tylko dni trzy w jeden tydzień, a w drugi dwa podług danych zwyczajów obrabiać powinni, jednak onym po pięć dni pojedynczych odrabiać i po pięćdziesiąt złotych oddawać przymuszają. Robotę bydłem, która za dwa dni potrącona być powinna, za dzień pieszy jeden rachują, rolę nad zwyczaj do orania wymierzają, gdyż dwa dni każdy za jeden dzień orać musi się. Grunta, to jest role i półrolki przez poddanych wytrzebione jako też łąki niektóre, na dwór odbierają, a z tych podatków Rzeczypospolitej ponosić rekuzują, za które gromady rokrocznie zastępować muszą. Stróżą nocną, lubo corocznie powodowie pieniędzmi opłacają, tę jednak kolejno odbywać po dwu ludzi we dnie i w nocy nakazują, a nadto do odbywania stróży do miasta naszego Bolesławca przynaglają. Poddanych naszych do służby dworskiej za małą zapłatę przymuszają, do paszenia bydła przyniewalają, nadto z gruntów, z łąk gromadom zabranym podatków Rzeczypospolitej ponosić nie chcą. [...] Tym się jeszcze nie kontentując, na prawa i zwyczaje w dawnych lustracjach [...] po łokci trzy tylko podprząść nakazującej, do wyrabiania sztuk trzech przędzy poddanych naszych przynaglają, biciem, ciężkim więzieniem, fantów zabraniem, zsyłając różne osoby na egzekucją, powodów trapią i do ostatecznej zguby przyprowadzają i inne wielorakie krzywdy, opresje i uciemiężenia, inkwizycjami dowieść i wypróbować miane, czynić ważą się [...]”
*C. Wykaz proboszczów wójcińskich w latach 1459-1989 (początek parafii w XIV wieku; Pat 3)
Źródła: W. Patykiewicz (= Pat 17-18) - punkty 1-31; J. Maciejewski (Mac 10, 11) - punkty 2-3 (uzupełnienia); wojcin.pl - punkty 32-36.
1. 1459; x. Jakub; parafia Wójcin ze Żdżarami przed 1463 r. (Pat 6)
2. 1463; 1471; x. Mikołaj Milewski; w 1471 r. przeszedł do Lututowa (1474, 1475, 1482);
3. 1471; x. Jan; z x. Mikołajem Milewskim w 1471 r. zamienił Lututów na Wójcin; (źródło = Mac 10)
4. 1505; x. Urban
5. 1511; x. Mikołaj z Chotynina
6. 1522; x. Mikołaj z Bolesławca (może ten sam co poprzedni)
7. 1581, 1584; x. Maciej Zapolski (oficjał wieluński 1554-1568 i 1570-1583)
8. 1590; x. Stanisław Mazaniec (pleban w Bolesławcu i w Wójcinie)
9. 1617; x. Jan Chmielewski; parafia = Wójcin, Żdżary, Gola, Wiewiórka
10. 1662; x. Jan
11. 1673, 1678; x. Sebastian Więckowicz
12. 1680-1704; x. Piotr Chryzostom Ochędzki (pożar 1681 i budowa kościoła II w Wójcinie)
13. 1708; x. Marcin Sebastian Szczuka
14. 1729, 1734; x. Józef Rudnicki
15. 1742,1756; x. Wojciech Sokólski
16. 1757–1778; x. Marcin Jezierski (1768 budowa kościoła II w Żdżarach)
17. 1778 XII - 1779; komendarz, ojciec Szczeciński, wikary z Dzietrzkowic
18. 1779 31X – 1788; x. Ignacy Karśnicki
19. 1789–1810; x. Jakub Borowski
20. 1811–1847; x. Mateusz Lisiecki (nowy cmentarz i budowa kościoła III w Wójcinie)
21. 1847–1861; x. Franciszek Mierzwicki
22. 1861–1879; x. Feliks Zwierzycki
23. 1879–1887; x. Michał Budzyński
24. 1887–1899; x. Apolinary Lutoborski (wybudowanie prywatnej kaplicy w Goli – 1896 pw. Wincentego A'Paulo)
25. 1898–1905; x. Antoni Zawadzki
26. 1905–1918; x. Andrzej Witulski (pożar 1911 i początek budowy kościoła IV 1913); Podział na 2 parafie: par. Wójcin z Golą i par. Żdżary z Wiewiórką.
27. 1918–1924; x. Aleksander Żurawski (zakończenie budowy kościoła IV w 1920 r.); Andrzejów wyodrębnia się z Wójcina administracyjnie.
28. 1924–1930; x. Zygmunt Jędrzycki
29. 1930–1937; x. Stanisław Zając v. Zimorowicz
30. 1937–1942; x. Michał Wróblewski
31. 1945–1952; x. Stanisław Ratoń
32. 1952–1977; x. Czesław Kamiński
33. 1977–1979; x. Czesław Kuliberda
34. 1979–1981; x. Jan Nelec
35. 1981–1987; x. Kazimierz Kołodziejczyk
36. 1987–1998; x. Zenon Podgórski
*D. Wykaz starostów i dzierżawców bolesławskich oraz dzierżawców i właścicieli klucza Wójcin.
a. Starostowie niegrodowi bolesławscy (dzierżawcy, tenutariusze)
1. 1401, 1409; Marcin z Borowna (RRS K)
2. 1412, 1425–1434; Mikołaj Kępiński (RRS K)
3. 1444; Jan Wężyk (JMD 16)
4. 1455; Jan Kępiński (Internet: Niesobiowie)
5. 1455; Jakub Kępiński (Internet: Niesobiowie, RRS K)
6. 1462, 1470; Jarosław Rozdrażewski (JMD 16)
7. 1478, 1495, 1500; Piotr Balicki; zapis dla żony Zofii z Szafrańców (MR, Bon, Ur)
8. 1506; Stanisław Szafraniec (MR)
9. 1506; Jarosław Łaski (MR)
10. 1512; Mikołaj Jordan (Bon)
11. ?; Achacy Jordan (Bon, Ur)
12. 1516, 1520; Andrzej Dunin (MR, Bon)
13. 1523; Jan Dunin (MR, Bon)
14. 1535; Piotr Dunin (Bon)
15. 1535–1541; Adam Jasieński (Bon, Lus 1564, s. XLIV)
16. 1541,1548; Jakub Wilamowski (Nie, Lus 1564, s. XLIV)
17. 1549–1556; Jan Spytek Tarnowski (Nie)
18. 1556–1568; Stanisław Tarnowski (Pap, Nie, Lus 1564, s. XLIV)
19. 1569–1579; Dobrogost Potworowski (Ur, TD, Lus 1616, s. 161)
20. 1580–1582; Bernard Maciejowski (Nie, Lus 1616, s.161)
21. 1582–1590; Mikołaj Zebrzydowski (Internet, Lus 1616, s.161)
22. 1590–1598; Jan Zebrzydowski (Lus 1616, s.161)
23. 1598–1611; Jan Sasin Karśnicki (Bo, Lus 1616, s.161)
24. 1611–1614; Sebastian Sobieski (Lus 1616, s.161)
25. 1614–1615; Krzysztof Zbaraski (Lus 1616, s.161)
26. 1615–1645; Kasper Denhoff (Bo, Lus 1616, s.161)
27. 1645–1655; Zygmunt Denhoff (Bo)
28. 1655–1661; Gottard Buttler; spadek: żona Konstancja do 1664 (Bo)
29. 1662–1676; Jan Feliks Radziejowski; wspólnie z żoną Anną (Nie)
30. 1738–1775; Wojciech Opaleński (Opaliński); (Ur, JMD 16)
31. 1775, 1777; Filip Szaniawski; spadek: Ludwika Szaniawska (Lus 1789)
32. 1789; Ludwika Szaniawska (posesor) i Ignacy Kijeński (arendarz); (Lus 1789)
b. Dzierżawcy Ekonomii Bolesławskiej
1. 1815; [Ignacy?] Kijeński; Naddzierżawca Ekonomii Bolesławskiej – od 1789?; (Wój 1)
c. Dzierżawcy klucza Wójcin
1. 1810; Jan Lasocki; komisarz ekonomiczny (APŁ)
2. 1818; Ludwik Kijeński; dzierżawca klucza wójcińskiego (JMD 16)
3. 1833; [ Mateusz?] Kiślański; dzierżawca klucza wójcińskiego (JMD 16)
d. Właściciele klucza Wójcin
1. 1838; Petronela i Tadeusz Niewodowski; właściciele Wójcina (Pat 8, Wój 1)
2. 1852 (?)–1864; Oktawia i Kazimierz Darewski; właściciele Wójcina (Wój 1)
Strona wykorzystuje pliki cockies do monitorowania i obsługi więcej